Stanisław Koźmian

Stanisław Koźmian

Data i miejsce urodzenia	7 maja 1836 Piotrowice
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1922 Kraków

Stanisław Koźmian (ur. 7 maja 1836 w Piotrowicach, zm. 4 lipca 1922 w Krakowie) – polski polityk konserwatywny, reżyser, krytyk teatralny, publicysta i historyk. Syn działacza politycznego, kolekcjonera i bibliofila Andrzeja E. Koźmiana oraz wnuk poety Kajetana Koźmiana.

Życiorys

W latach 1852–1853 kształcił się na Uniwersytecie Jagiellońskim, w latach 1853–1856 pobierał nauki w Paryżu, a w 1856 w Bonn. W 1858 wrócił do kraju i zamieszkał w Dobrzechowie. W 1860 został korespondentem Biura Politycznego Hotelu Lambert. Uczestnik powstania styczniowego, od 1 grudnia 1863 członek Wydziału Rządu Narodowego dla Galicji. Redaktor i zastępca redaktora naczelnego krakowskiego Czasu.

W 1866 wraz z Józefem Szujskim i Stanisławem Tarnowskim założył „Przegląd Polski”. Został jednym z przywódców obozu Stańczyków. W latach 1869–1870 poseł do Sejmu Krajowego i deputowany do wiedeńskiej Rady Państwa.

W latach 1866–1868 był kierownikiem artystycznym sceny krakowskiej, której dyrektorem w tym okresie był Adam Franciszek Skorupka. W 1871, kiedy schorowany Skorupka wyjechał do Warszawy, oddał kierownictwo artystyczne Koźmianowi, ale zachował dla siebie tytuł dyrektora. Dopiero po śmierci Skorupki w 1873 Koźmian został prawowitym dyrektorem Teatru Krakowskiego.

Jako kierownik artystyczny dbał o przemyślany repertuar teatru. W latach 1871–1877 zamieszczał artykuły w czasopiśmie „Afisz teatralny”. Od aktorów wymagał nienagannego pamięciowego opanowania roli, nieskazitelności dykcji. Stawiał na grę zespołową i naturalność na scenie. Charakteryzację ograniczył do minimum. Starał się, aby dekoracje i kostiumy zawsze były zgodne z epoką, w której dzieje się akcja dramatu (często konsultował to z malarzami działającymi w Krakowie, gdyż teatr nie miał własnego malarza). Stworzona przez niego szkoła gry określona została mianem „szkoły krakowskiej”, albo „szkoły koźmianowskiej” i niesłusznie przeciwstawiana jest „szkole warszawskiej”. Organizował konkursy dramatyczne oceniane przez wybitnych znawców literatury. W jury zasiadali między innymi Karol Estreicher i Stanisław Tarnowski.

Jest autorem monumentalnej pracy Rzecz o roku 1863 (wydanej w 1895), w której poddał wnikliwej krytyce powstanie styczniowe.

W życiu prywatnym jego partnerką była wybitna aktorka Antonina Hoffmann, nie zdecydowali się jednak na wspólne zamieszkanie i ślub. Mieli dwóch synów. Pochowany na cmentarzu Rakowickim, jednak później jego prochy przeniesiono do Dobrzechowa.

Bibliografia

• Zarys dziejów teatru krakowskiego, wyd. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 1977.
• Wojciech Dutka, Zapomniany stańczyk. Rzecz o Stanisławie Koźmianie (1836-1922), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015.
• Edward Webersfeld, Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera. 1906-1918, Lwów 1917.

Linki zewnętrzne

• Publikacje i rękopisy Stanisława Koźmiana w bibliotece Polona